Kiedy przymusowe leczenie alkoholizmu?

Alkoholizm dotyka nie tylko samego uzależnionego, ale także jego najbliższe otoczenie. Prowadzi do rozpadu życia rodzinnego, niekorzystnie wpływa na małoletnie dzieci, pogarsza sytuację finansową rodziny i nie pozwala jej na normalne funkcjonowanie. Może stać się także bezpośrednią przyczyną przestępstw – napadów czy rozbojów, spowodowania wypadków podczas prowadzenia pojazdów pod wpływem alkoholu. Wielu uzależnionych nie chce jednak się leczyć. Rozwiązaniem może stać się przymusowy odwyk. Kiedy możliwe jest przymusowe leczenie alkoholizmu?

Czy leczenie alkoholika jest przymusowe?

Nadużywanie alkoholu bezpośrednio wpływa nie tylko na samego uzależnionego, ale także na jego najbliższych. Alkoholizm w rodzinie nie pozwala małżonkowi i dzieciom normalnie funkcjonować, burzy ich poczucie bezpieczeństwa. Wszyscy członkowie rodziny alkoholika najczęściej koncentrują się na problemie, wkładają wiele energii w walkę z nałogiem i pomoc bliskiemu. U partnerów alkoholika mogą latami utrwalać się nawyki pozwalające przystosować się do tej specyficznej sytuacji (syndrom współuzależnienia). U dzieci z rodzin alkoholików może pojawić się syndrom DDA, który ciąży na całym życiu.

Warto więc możliwie, jak najwcześniej zadbać o terapię, aby problem z piciem nie narastał. Co jednak zrobić, gdy sam uzależniony nie widzi nic złego w powtarzających się ciągach alkoholowych i twierdzi, że panuje nad swoim nałogiem? Czy leczenie alkoholika jest przymusowe? Odwyk alkoholowy jest dobrowolny. Jednak w niektórych sytuacjach chory może zostać zobowiązany do przymusowego leczenia na podstawie orzeczenia sądowego.

Kiedy przymusowe leczenie alkoholizmu?

Przymusowe leczenie alkoholizmu sąd orzeka na podstawie opinii biegłego psychiatry oraz psychologa. Kiedy przymusowe leczenie alkoholizmu może zostać ustanowione przez sąd? Przymusowy odwyk jest regulowany na podstawie ustawy z 26 października 1982 roku „O wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi”, ustawy z 29 lipca 2005 roku „O przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie” oraz ustawy „Kodeks karny” z 6 czerwca 1997 roku.

Do poddania się odwykowi zobowiązuje się osoby, u których nadużycie alkoholu:

• prowadzi do rozkładu życia rodzinnego,
• powoduje demoralizację osób nieletnich,
• prowadzi do uchylania się od pracy,
• prowadzi do systematycznego zakłócania spokoju lub porządku publicznego.

Jak skierować alkoholika na przymusowe leczenie?

Gdy zachodzi jedna z przesłanek do skierowania alkoholika na przymusowe leczenie, należy złożyć wniosek do Gminnej Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (właściwej do miejsca zamieszkania lub pobytu uzależnionego).

Wniosek o zbadanie sprawy przez biegłego i wszczęcie dalszego postępowania mającego na celu wydanie orzeczenia może złożyć dowolna osoba z otoczenia uzależnionego.

Do Komisji najczęściej trafiają wnioski składane przez:

• małżonka uzależnionego,
• dorosłe dzieci uzależnionego,
• rodziców lub rodzeństwo uzależnionego,
• dalszych członków rodziny,
• pracowników MOPS lub GOPS przydzielonych rodzinie,
• kuratorów przydzielonych rodzinie,
• nauczycieli,
• dzielnicowych.

Do wniosku warto załączyć jak najwięcej dokumentów, które pozwolą udowodnić problem alkoholowy i spełnienie co najmniej jednej z powyższych przesłanek.

Dowodami mogą być m.in.:

• notatki wykonane przez dzielnicowego lub patrol policji, w których znajdzie się opis agresywnego zachowania uzależnionego (np. wobec rodziny) bądź wskazanie na zakłócanie przez niego porządku publicznego,
• zeznania świadków (np. rodziny, sąsiadów, przyjaciół, nauczycieli ze szkoły dziecka, pracowników MOPS, pracodawcy alkoholika) – wskazujące, że alkohol jest główną przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego, demoralizacji nieletnich czy uchylania się od pracy,
• akta sprawy z postępowań karnych (gdy uzależniony stosuje przemoc w rodzinie),
• zaświadczenie z poradni psychologicznej wydane przez psychologa dziecięcego i wskazujące na negatywny wpływ alkoholu w rodzinie na rozwój dziecka,
• notatki z pobytu w izbie wytrzeźwień,
• rachunki za zakup alkoholu.

Skierowanie na przymusowe leczenie odwykowe – jak wygląda procedura?

Gminna Komicja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dokładnie analizuje wniosek i dostarczone dowody. Następnie ustala, czy zaistniały przesłanki potrzebne do wszczęcia dalszego postępowania. Kolejnym krokiem jest powołanie biegłego, który ustala, czy chory rzeczywiście jest uzależniony i nie chce poddać się dobrowolnej terapii. Biegły wydaje oświadczenie, w którym wskazuje, że zaistniały przesłanki do skierowania na przymusowe leczenie z alkoholizmu. Wskazuje również najlepszą w danym przypadku formę leczenia – odwyk w ośrodku zamkniętym lub terapię w poradni leczenia uzależnień.

Na podstawie opinii biegłego i przeprowadzanych badań, komisja składa wniosek do sądu rejonowego (właściwego do miejsca zamieszkania lub pobytu alkoholika) o skierowanie na przymusowe leczenie. Sprawę do sądu może skierować również prokurator (najczęściej dzieje się tak w przypadku spraw karnych, w których przyczyną popełnienia przestępstwa jest uzależnienie od alkoholu).

Postępowanie sądowe ma tryb nieprocesowy. Rozprawa odbywa się w terminie jednego miesiąca od wpłynięcia wniosku do sądu. Uzależniony ma obowiązek wstawienia się na rozprawę. Gdy będzie uchylać się od obowiązku, zostanie doprowadzony na rozprawę przez policję. Podczas toczenia się sprawy osoba, której dotyczy postępowanie, może otrzymać nadzór kuratora.

Na rozprawie zostaje wydane orzeczenie, w którym sąd wzywa do dobrowolnego wstawienia się na terapię we wskazanym zakładzie odwykowym. W przypadku, gdy wezwany nie zastosuje się do prawomocnego orzeczenia sądowego, zostaje odprowadzony do ośrodka przez funkcjonariuszy policji.

Ile trwa przymusowe leczenia alkoholizmu?

Czas trwania przymusowej terapii jest uzależniony od indywidualnego przypadku. Przymusowe leczenie alkoholizmu może trwać maksymalnie 2 lata (liczone od momentu uprawomocnienia się wyroku sądu). O zakończeniu terapii decyduje kierownik ośrodka, w którym leczona jest osoba uzależniona. To on wystawia opinię o postępach, a sąd może skrócić czas trwania przymusowego leczenia.

Gdy po dwóch latach terapia nie odniesie skutku, Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych lub prokurator mogą skierować ponowny wniosek do sądu o przymusowy odwyk. Terapia nie może jednak rozpocząć się wcześniej niż przed upływem 3 miesięcy od zakończenia poprzedniego leczenia.

Przymusowe leczenie alkoholizmu – postulowane zmiany w prawie

Przymusowy odwyk najczęściej rozpoczyna się detoksem, a następnie chory przechodzi badania i zabiegi poprawiające stan fizyczny organizmu. Po odtruciu rozplanowuje się program terapeutyczny, który może obejmować terapię indywidualną lub grupową. Warto jednak pamiętać, że choroba alkoholowa nie jest w 100% uleczalna. Gdy chodzi o alkoholizm, terapia wymaga dużej motywacji samego uzależnionego, który musi znaleźć silną wolę, aby pracować nad zmianą dotychczasowych nawyków. To on sam ma uczyć się technik walki z głodem alkoholowym i pracować nad ich wprowadzaniem w życie. Z tego powodu przymusowe leczenie z alkoholizmu może okazać się nieskuteczne. Oczywiście w niektórych przypadkach rozmowy z psychologiem i praca z terapeutami wzbudzają w uzależnionych motywację do zmiany swojego życia. Wiele Pacjentów jednak nie współpracuje i po przymusowym odwyku powraca do nałogu.

Według statystyk nawet ponad 60% osób skierowanych przez sąd na przymusowy odwyk, nie stawia się we wskazanym ośrodku. Połowa z nich jest doprowadzana na miejsce przez policję. Aby jednak funkcjonariusze mogli doprowadzić osobę, której dotyczy orzeczenie sądowe, do ośrodka odwykowego, niezbędna jest kolejna opinia biegłych. Cała procedura przedłuża się nawet do dwóch lat, jest skomplikowana i kosztowna.

Jednocześnie, szacuje się, że jedynie około 2% chorych rzeczywiście korzysta z terapii i po jej zakończeniu utrzymuje trzeźwość. Wielu uzależnionych wielokrotnie jest kierowanych na przymusowe leczenie alkoholizmu, co generuje ogromne koszty dla resortu zdrowia (nawet kilkanaście milionów złotych rocznie). Z tego powodu rząd pracuje nad rozwiązaniami, które byłyby skuteczniejsze. Rozważane jest zlikwidowanie przymusowego odwyku i przeznaczenie środków z NFZ na leczenie osób, które rzeczywiście chcą pokonać nałóg, a obecnie muszą oczekiwać w bardzo długich kolejkach.