Na czym polega leczenie alkoholizmu?

Alkoholizm jest chorobą wynikającą z fizycznego i psychicznego uzależnienia od alkoholu. Aby zatrzymać postępowanie choroby, niezbędne jest podjęcie odwyku. Chodzi tutaj o ogół zabiegów medycznych i psychologicznych, które mają na celu uświadomienie sobie problemu, poznanie mechanizmów rządzących uzależnieniem i podjęcie z nim walki. O odwyku krąży jednak wiele mitów, które skutecznie zniechęcają do zwrócenia się o profesjonalną pomoc. Dowiedz się, na czym polega leczenie alkoholizmu.

Dlaczego warto wiedzieć, na czym polega leczenie alkoholizmu?

Alkohol wywołuje poważne skutki fizyczne (zdrowotne), psychiczne, ekonomiczne i społeczne. W pewnym momencie do wielu osób dociera, że powinny zaprzestać picia, aby odzyskać kontrolę nad swoim życiem. Leczenie alkoholizmu w Polsce nadal cieszy się jednak złą sławą, a stereotyp typowego alkoholika, jako kogoś pochodzącego z marginesu społecznego, skutecznie zniechęca do poddania się terapii. Wiedza społeczna na temat alkoholizmu i jego leczenia jest niewielka, dlatego wiele osób paraliżuje strach przed odwykiem. Boją się zaklasyfikowania, nadania „łatki” alkoholika oraz przebiegu samej terapii.

Merytoryczna wiedza o tym, na czym polega leczenie alkoholizmu, jakie badania są wykonywane i jak dokładnie przebiega terapia, potrafi oswoić lęk i zachęcić do zwrócenia się o pomoc. Faza wstępna terapii uzależnień zawsze kładzie duży nacisk na uświadomienie Pacjentowi, że alkoholizm jest chorobą, a objawy, które towarzyszą mu na co dzień są skutkiem uzależnienia. Psycholog pomaga także skonfrontować skalę problemu z piciem w odniesieniu do innych sfer życia (rodzina, praca, zdrowie, samopoczucie, czas wolny, kontakty z przyjaciółmi, bliskość, poczucie własnej wartości). Gdy uzależniony uświadomi sobie, że jest alkoholikiem, dalsze leczenie skupia się na dogłębnym poznaniu przyczyn uzależnienia i wprowadzeniu zmian w życiu, które ułatwią wytrwanie w trzeźwości.

Z psychologicznego punktu widzenia, leczenie z alkoholizmu polega na próbie odbudowania systemu wartości i uzyskania poczucia szczęścia w różnych sferach życia, bez konieczności sięgania po używkę zmieniającą świadomość.

Etap I – diagnostyka

Pierwszym etapem jest diagnostyka. Gdy Twoim problemem jest alkoholizm terapia powinna zostać dobrana do fazy uzależnienia, długości picia, kondycji psychicznej i fizycznej. Poradnie i ośrodki leczenia uzależnień alkoholowych zaczynają pracę od konsultacji ze specjalistami (terapeuta, lekarz psychiatra). Ekspert nawiązuje kontakt z chorym, rozpoznaje jego problem i wspólnie z nim określa gotowość do podjęcia leczenia. Diagnozuje nie tylko uzależnienie od alkoholu i stopień jego zaawansowania, ale także współistniejące zaburzenia (np. psychiczne). W niektórych przypadkach potrzebne jest również badanie psychologiczne pomagające ocenić realne trudności poznawcze (myślenie, uwaga, pamięć, koncentracja), które mogły zostać zaburzenia przez długotrwałe nadużywanie alkoholu. Psycholog często określa również typ osobowości Pacjenta. Następnym krokiem jest ułożenie indywidualnego planu terapeutycznego. Lekarz psychiatra może na tym etapie włączyć do leczenia farmakoterapię.

Etap II – detoks

Leczenie z alkoholizmu w ośrodkach odwykowych najczęściej rozpoczyna się do detoksu, czyli odtrucia organizmu. Odtrucie pomaga usunąć z krwioobiegu toksyczne związki (pozostałe z rozkładu alkoholu etylowego) i uzupełnić poziom elektrolitów. Jego głównym celem jest przerwanie ciągu alkoholowego oraz złagodzenie nieprzyjemnych skutków zespołu abstynencyjnego.

Po odstawieniu alkoholu organizm osoby uzależnionej przeżywa swoisty szok, którego konsekwencją jest szereg nieprzyjemnych objawów. Mogą pojawić się:

• silne poty,
• nudności i wymioty,
• zaburzenia ciśnienia tętniczego,
• zaburzenia rytmu serca,
• stany lękowe,
• rozdrażnienie,
• nadwrażliwość na dźwięki,
• drgawki,
• halucynacje (najczęściej przy alkoholizmie przewlekłym).

Odtrucie organizmu pod ścisłą kontrolą medyczną pomaga alkoholikowi przetrwać jeden z najtrudniejszych okresów leczenia. Zespół lekarzy i pielęgniarek na bieżąco wykonuje badania krwi i kontroluje poziom szkodliwych substancji w organizmie. Uzupełniane są elektrolity, braki witamin i soli mineralnych. W czasie detoksu chorym podaje się m.in. witaminę B1, magnez i potas. Często do leczenia włącza się dodatkowo środki farmaceutyczne (np. przeciwbólowe, nasenne, uspokajające). Detoks przywraca równowagę metaboliczną, poprawia ogólne samopoczucie i kondycję Pacjenta oraz przygotowuje go do dalszych etapów terapii.

Etap III – terapia podstawowa

Odtrucie organizmu to dopiero krok wstępny w walce z nałogiem. Kolejnym etapem jest terapia podstawowa. Plan terapeutyczny zwykle jest układany indywidualnie, a jego podstawą jest terapia indywidualna oraz grupowa.

Zajęcia mogą odbywać się w trybie ambulatoryjnym lub stacjonarnym. Terapia ambulatoryjna prowadzona jest w poradniach uzależnień, a Pacjenci samodzielnie wstawiają się na zajęcia do wybranej przez siebie placówki. Zwykle takie zajęcia trwają 1-2 godziny i odbywają się około 4-10 razy w miesiącu (1-2 razy w tygodniu). Ta częstotliwość wymaga przedłużenia terapii do co najmniej 6-12 miesięcy. Leczenie alkoholizmu w ośrodku zamkniętym to turnusy stacjonarne, które najczęściej trwają 4-12 tygodni, ale są bardzo intensywne. Zajęcia terapeutyczne zwykle odbywają się 5 dni w tygodniu po 8 godzin, a Pacjenci pozostają pod ścisłą kontrolą specjalistów.

Celem terapii podstawowej jest analiza destrukcji alkoholowej oraz nauka umiejętności potrzebnych do życia w trzeźwości. Uświadamia się Pacjentom, jakie skutki wywołuje picie w poszczególnych sferach ich życia. W czasie zajęć psychoedukacyjnych chorzy otrzymują podstawową wiedzę na temat podłoża i działania uzależnienia. Zajęcia psychoterapeutyczne mają zaś na celu skonfrontowanie leczonych osób z ważnymi sytuacjami z ich życia, w których pojawiły się negatywne skutki picia. Uzależnieni opisują emocje, które towarzyszyły im podczas sięgania po trunki. Poznają sytuacje, które w największym stopniu wywołują u nich głód alkoholowy. Ten etap leczenia pozwala odblokowywać „zapijane” wcześniej uczucia, wyraźnie pokazywać skutki picia oraz zmieniać nastawienie do nałogu.

Kolejny krok terapii ma na celu zdobycie ogólnej wiedzy i poznanie praktycznych umiejętności niezbędnych do późniejszego wytrwania w abstynencji.

Podczas zajęć terapeuci najczęściej skupiają się na tematyce:

• sposobów na pokonanie głodu alkoholowego,
• zapobieganiu nawrotom choroby,
• umiejętności rozpoznawania emocji i radzenia sobie z nimi w zdrowy sposób (bez substancji odurzających zmieniających świadomość),
• organizacji czasu (znalezienie zainteresowań, powrót do dawnego hobby, uprawianie sportu, zdobywanie nowej wiedzy itp.) w taki sposób, aby choremu pozostało, jak najmniej czasu na myślenie o alkoholu,
• asertywności pomagającej odmawiać alkoholu (np. podczas prywatnych czy firmowych spotkań),
• korzystania ze wsparcia w trudnych momentach.

Zajęcia często mają formę rozmów z terapeutą, wykonywania ćwiczeń, pisania i omawiania prac na zadane tematy, wypełniania testów psychologicznych, oglądania filmów edukacyjnych.

Celem terapii podstawowej jest zmiana dotychczasowego sposobu myślenia i powielanych schematów radzenia sobie z negatywnymi emocjami (strach, lęk, stres). Pacjenci wspólnie z terapeutami planują zmianę swoich zachowań i zwyczajów, podejścia do życiowych problemów, kontaktów międzyludzkich. Leczenie alkoholizmu ma jeden nadrzędny cel – przygotowanie chorego do samodzielnego kierowania własnymi myślami, uczuciami i decyzjami w taki sposób, aby trzeźwość zawsze była najważniejsza, a życie satysfakcjonujące.

Terapia indywidualna czy grupowa?

Ośrodki leczenia uzależnień alkoholowych najczęściej łączą terapię indywidualną z grupową. Indywidualne rozmowy z terapeutą (często wspomagane przez konsultacje psychologa) pozwalają zdobyć merytoryczną wiedzę na temat działania alkoholu na organizm, reakcji, które wywołuje oraz podłoża uzależnienia. Zajęcia w grupach pomagają wymieniać doświadczenia z osobami mającymi podobny problem, budować relacje, wzajemnie motywować się do pracy nad pokonaniem nałogu, inspirować się historiami innych osób i ich sukcesami.

Największe korzyści z terapii grupowej odniosą osoby, które mają problem z otwartością, pewnością siebie, nawiązywaniem bliższych relacji. Pacjenci o takim typie osobowości zwykle obawiają się zajęć w grupach, ale stanowią one dla nich możliwość do przeciwstawienia się własnym ograniczeniom i słabościom. Terapia grupowa często pozwala im zwiększyć pewność siebie podczas nawiązywania kontaktów międzyludzkich oraz budować relacje z rodziną i bliskimi, które dotychczas mogły być bardzo powierzchowne. Te nowe umiejętności często stają się przydatne po powrocie do  codzienności. Dla trzeźwiejącego alkoholika bardzo ważne jest wsparcie najbliższego otoczenia, a efektem terapii grupowej często jest wypracowanie umiejętności proszenia o pomoc.

Etap IV – terapia utrwalająca

Podstawowa terapia w ośrodku to dopiero początek na drodze do trzeźwienia. Uzależnieni podejmują już decyzję o niepiciu i są wyposażani w wiedzę oraz porady, jak wytrwać w trzeźwości. Ich nowa postawa nadal jest jednak bardzo krucha. Opuszczenie turnusu stacjonarnego wiąże się z powrotem do dawnego środowiska, miejsc i osób, z którymi niegdyś pili. Muszą na nowo odbudowywać swoje relacje z rodziną i znajomymi, często walczyć o pozycję w pracy, szukać sposobów na życie bez sięgania po alkohol. Terapia jest intensywna, pozwala zbudować podwaliny, ale jej zakończenie oznacza jeszcze wiele pracy.

Skuteczne leczenie alkoholizmu wymaga kolejnego etapu, czyli tzw. terapii pogłębionej. Prowadzi się ją w poradniach uzależnień (w trybie ambulatoryjnym). Bez niej uzależnieni najczęściej po wyjściu z ośrodka terapeutycznego powracają do picia.

W fazie tej łączy się:

• indywidualne spotkania z terapeutą,
• zajęcia w grupach wsparcia,
• warsztaty tematyczne.

Terapia pogłębiona pomaga powoli wprowadzać zmiany w życie i je utrwalać. Ma ona na celu także stopniowe usamodzielnienie się Pacjenta, aby był w stanie samodzielnie radzić sobie ze swoim nałogiem.

Etap ten dopasowuje się do indywidualnej sytuacji chorego. Przeciętnie trwa on około 1,5-2 lata. Przez pierwszy rok warto częściej uczestniczyć w sesjach terapeutycznych (np. 1 raz w tygodniu). Z czasem sesje powinny być rozplanowywane coraz rzadziej (minimum raz w miesiącu).

Podczas utrwalających spotkań terapeutycznych (indywidualnych i grupowych) najczęściej porusza się tematykę:

• kontaktów z rodziną i przyjaciółmi,
• radzenia sobie ze wstydem spowodowanym zachowaniami z okresu picia,
• unikania sytuacji towarzyskich, którym towarzyszy alkohol,
• radzenia sobie z negatywnymi emocjami,
• pokonywania głodu alkoholowego.

Warto pamiętać, że złamanie abstynencji nie oznacza, że całe leczenie z alkoholizmu nie miało sensu, należy poddać się i zaprzestać terapii. Spotkania terapeutyczne mają na celu także wspieranie w takich sytuacjach, analizę zachowania i wyciągnięcie wniosków na przyszłość, które uchronią przed kolejnymi pokusami.

Etap V – życie w trzeźwości

Po zakończeniu terapii pogłębiającej uzależniony powinien zostać przygotowany do dalszego życia bez alkoholu i samodzielnego radzenia sobie z problemami. Nadal pozostaje on jednak alkoholikiem – tyle, że niepijącym. Bardzo ważne jest więc, aby przez cały czas pracował nad własnymi nawykami i wykorzystywał techniki poznane na terapii w codziennym życiu (np. relaksacyjne, asertywności, odczytywania własnych emocji i ich przepracowywania).

Pomocne są spotkania grup samopomocowych (np. ruchu AA, który ma swoje oddziały w każdym z większych miast Polski). Pozwalają one czerpać wsparcie od osób z podobnym problemem i otwarcie przyznawać się do problemu z alkoholem.